Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ήταν μια στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ της Δηλιακής Συμμαχίας και της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, η οποία συγκλόνισε και εν πολλοίς σφράγισε την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Πολεμικά γεγονότα διαδέχονταν τις πολιτικές αποφάσεις και αντίστροφα, συνθέτοντας ένα πολύπλοκο ιστορικό πλαίσιο. Σε όλη αυτή την εναγώνια προσπάθεια επικράτησης μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, αμφότερα τα στρατόπεδα προσπάθησαν να επηρεάσουν την ψυχολογία του αντιπάλου, αλλά και του φίλιου ακροατηρίου. Στο πόνημα αυτό ο συγγραφέας προσπαθεί να παρουσιάσει τα κείμενα του Θουκυδίδη από μια σκοπιά διαφορετική από εκείνη της απλής καταγραφής των ιστορικών γεγονότων. Υπό το πρίσμα αυτό, κατανοούμε ότι οι ψυχολογικές επιχειρήσεις, με όποιο όνομα ή χαρακτηριστικό τούς έδιναν τότε, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη του Πελοποννησιακού Πολέμου και παρακολουθούμε τους πρωταγωνιστές της εμφύλιας διαμάχης να μετέρχονται όλα τα τότε γνωστά μέσα, προκειμένου να επηρεάσουν το ακροατήριο-στόχο και να πετύχουν τον σκοπό τους. Το έργο του Θουκυδίδη, πιθανώς και χωρίς να το επιδιώκει ο μεγάλος ιστοριογράφος, διασώζει μέχρι τις μέρες μας πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες για τη διεξαγωγή των ψυχολογικών επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό, οδηγούμαστε σε μια νέα και πρωτότυπη πρόσληψη του έργου του Θουκυδίδη.

ΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

Η περίπτωση του Θουκυδίδη

ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ, με την κρίση στην Ουκρανία σε εξέλιξη, ζούμε μια πρωτόγνωρη ατμόσφαιρα. Οι αντίπαλες πλευρές έχουν από την πρώτη στιγμή επιδοθεί σε ένα συνεχές σφυροκόπημα της κοινής γνώμης με σκοπό να τη χειραγωγήσουν και να προσεταιρισθούν όσο πιο πολλούς «θεατές» των εξελίξεων. Μετέρχονται κάθε είδους μορφή των ψυχολογικών επιχειρήσεων με προφανή σκοπό την επικρότηση των ενεργειών τους, αλλά και την κινητοποίηση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς τόσο των πολιτών όσο και των μη άμεσα εμπλεκόμενων κρατών.

Η ιστορία των ψυχολογικών επιχειρήσεων, με τη μια ή την άλλη μορφή, χάνεται στην αχλή του χρόνου. Η καταγραφή των ενεργειών αυτών δεν γινόταν με τον τρόπο που γίνεται στη σύγχρονη εποχή καθώς, όπως και τόσα άλλα πράγματα, δεν είχαν κατηγοριοποιηθεί με την παρούσα μορφή. Βεβαίως, οι ψυχολογικές επιχειρήσεις δεν έλειψαν ούτε από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Για την περίοδο αυτή έχουν γραφεί πάρα πολλά, καθώς ο ίδιος ο πόλεμος αλλά και το έργο του Θουκυδίδη, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του, έχει αναλυθεί τόσο από την πλευρά των επιχειρήσεων, της στρατηγικής και άλλων εκφάνσεων με τις οποίες μια πολεμική σύρραξη παρουσιάζεται. Το παρόν βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα κενό στη μελέτη του Πελοποννησιακού Πολέμου καθώς δεν υφίσταται μια συστηματική μελέτη των ψυχολογικών επιχειρήσεων ως μέρος της όλης πολεμικής περιπέτειας που ταλαιπώρησε τον ελληνικό κόσμο για τριάντα περίπου χρόνια.

Ο συγγραφέας, εν ενεργεία στρατιωτικός, αλλά και ιστορικός ταυτόχρονα, αναδεικνύει μέσα από το έργο του Θουκυδίδη το πώς ο Πελοποννησιακός Πόλεμος αποτέλεσε πεδίο Ψυχολογικών Επιχειρήσεων, όπως και κάθε άλλη πολεμική σύρραξη. Οι ρήτορες και οι στρατηγοί μετέρχονται κάθε μέσο των ψυχολογικών επιχειρήσεων προκειμένου να επηρεάσουν την κοινή γνώμη και να αποκομίσουν οφέλη για την πόλη τους. Στο βιβλίο «Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις στον Πελοποννησιακό Πόλεμο: Η περίπτωση του Θουκυδίδη» φωτίζονται τα διάφορα γεγονότα που περιγράφει ο ιστορικός (που υπό άλλη οπτική γωνία θα τα βλέπαμε από φιλολογική, ιστορική ή γεωπολιτική σκοπιά) από την πλευρά των ψυχολογικών επιχειρήσεων. Γίνεται μια προσπάθεια θέασης των ίδιων των κειμένων και των γεγονότων που αυτά περιγράφουν, από μια άλλη σκοπιά πλέον της καθαρά ιστορικής. Το έργο του Θουκυδίδη, χωρίς βέβαια να το έχει επιδιώξει ο ίδιος, διασώζει μέχρι τις μέρες μας πολύτιμες πληροφορίες για τις ψυχολογικές επιχειρήσεις και, συγκρίνοντας τις τότε μεθόδους με τις σύγχρονες, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα το σήμερα.

Κωνσταντίνος Ι. Γκοβόστης