Tο τεύχος Απριλίου είναι αφιερωμένο στα 80 χρόνια από την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα και τον άνισο, αν και επιτυχή σε αρκετές περιπτώσεις, αγώνα που έδωσαν τα ελληνικά στρατεύματα εναντίον ενός σύγχρονου και μεγάλου στρατού. Η βρετανική βοήθεια, λαμβανομένης υπόψη της γενικότερης κατάστασης στη Μέση Ανατολή, δεν μπορούσε παρά να είναι περιορισμένη. Βέβαια, τα αυτοκρατορικά στρατεύματα θεωρούνταν επίλεκτα και αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές. Το 21ο Νεοζηλανδικό Τάγμα Πεζικού, όπως εξιστορεί ο Γεώργιος Λόης, ανέλαβε να κρατήσει τον παραλιακό τομέα του Πλαταμώνα Πιερίας, αντιμετωπίζοντας τα γερμανικά τεθωρακισμένα και αργότερα τους ορεινούς κυνηγούς στη διάβαση των Τεμπών, χωρίς να καταφέρει κάτι περισσότερο από έναν επιτυχή επιβραδυντικό αγώνα με μεγάλο κόστος. Η γερμανική εισβολή και το ενδεχόμενο ολοκληρωτικής κατάληψης της χώρας έφερε την ελληνική κυβέρνηση μπροστά σε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Ο Εμμανουήλ Πέπονας περιγράφει την προσπάθεια συγκρότησης κυβέρνησης και την επιτυχημένη μεταφορά του ελληνικού χρυσού αρχικά στην Κρήτη και μετέπειτα στη Νότια Αφρική. Παράλληλα και η νέα ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε τη συνέχιση του αγώνα στο τελευταίο ελεύθερο ελληνικό έδαφος της Κρήτης και όταν έπεσε και αυτή, στην Αίγυπτο. Ο κύριος παράγοντας της γερμανικής νίκης στα Βαλκάνια ήταν η καταλυτική δράση της Λουφτβάφε, η οποία σάρωσε κάθε αντίσταση που προέβαλαν οι Έλληνες και οι Βρετανοί. Ο Ιωάννης Βαρσαμής αναφέρεται στις αεροπορικές επιχειρήσεις των Γερμανών και τις επικές αερομαχίες με τα συμμαχικά αεροπλάνα έως την πλήρη καταστροφή τους και την απόλυτη κυριαρχία των εισβολέων στον αέρα. Ο Παναγιώτης Βασιλόπουλος στο άρθρο του για τη Γραμμή Μεταξά αναλύει με λεπτομέρεια τον οπλισμό των οχυρών, πώς αυτά εγκαταστάθηκαν, τι αποστολές αναλάμβαναν και τι προβλήματα σχεδιάσεως αντιμετωπίστηκαν. Το τελικό αποτέλεσμα δικαίωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό τους σχεδιαστές της οχυρωμένης τοποθεσίας και η απόδειξη ήταν ότι οι Γερμανοί βρέθηκαν σε αδυναμία να τη διασπάσουν, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Λίγες είναι οι περιπτώσεις ιστορικών πλοίων του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, των οποίων η αναφορά συνεγείρει το συλλογικό υποσυνείδητο, όσο το αντιτορπιλικό «Ύδρα». Το γεγονός αυτό οφείλεται αναμφίβολα στο συγκλονιστικό τέλος του, που έλαβε χώρα λίγες ημέρες πριν από την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς. Την ιστορία αυτή μας παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο ο Αδάμ Στεφανάδης. Ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου στο άρθρο του για την αξιολόγηση της ελληνικής στρατηγικής κατά τον Ελληνογερμανικό Πόλεμο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έκθεση του Στρατηγού Καθενιώτη, που συνετάγη κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και τα συμπεράσματά της δεν είναι τόσο κολακευτικά για την ανώτατη στρατιωτική ηγεσία της εποχής. Τα επιχειρήματα εκατέρωθεν θα βοηθήσουν τον αναγνώστη στη σκέψη αν υπήρχε κάποια εναλλακτική στρατηγική, που θα απέτρεπε την κατάληψη της χώρας. Οι αναμνήσεις των πρωταγωνιστών διαφόρων γεγονότων δίνουν έναν πιο προσωπικό τόνο σε μια ιστορική αφήγηση. Έτσι σε αυτό το τεύχος έχουμε τρεις τέτοιες αφηγήσεις, εκ των οποίων η μία εξιστορεί τον τρόπο που διέφυγε το Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ» για τη Μέση Ανατολή τον Απρίλιο του 1941. Ύστερα από αρκετά χρόνια επαναφέρουμε τη στήλη με τα Παίγνια Πολέμου και Στρατηγικής του Δήμου Θανάσουλα με παρουσίαση του «Unconditional Surrender!», που αναφέρεται στη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Ο διάσημος Γερμανός ιστορικός Χάιντς Ρίχτερ απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με τις Επιχειρήσεις ΜΑΡΙΤΑ και ΕΡΜΗΣ σε μια αποκλειστική συνέντευξη. Η στήλη του Μοντελισμού του Σ. Κωνσταντινίδη παρουσιάζει το καταδιωκτικό Bloch MB.151 που διέθετε και η ΕΒΑ· ο Ιωάννης Βαρσαμής στις Άγνωστες Πτυχές της Ιστορίας αναφέρεται στη δράση του Α/Τ «Β. Γεώργιος»· ο Ν. Νικόλτσιος στα Μουσεία και Κειμήλια παρουσιάζει τον μουσειακό χώρο του Οχυρού Ρούπελ· ο Ιωάννης Βαρσαμής στα Οπλικά Συστήματα το βασικό άρμα που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί στη Μάχη της Ελλάδας, το Panzer III· ο Βασίλειος Παπαδόπουλος στις Φυσιογνωμίες τον Στρατάρχη Ουίλσον, διοικητή της Βρετανικής Δύναμης στην Ελλάδα· ο Γεώργιος Λόης στην Πολιτιστική Κληρονομιά το Οχυρό Νυμφαίας· και, τέλος, στη Βιβλιοπαρουσίαση ο Εμμανουήλ Πέπονας το βιβλίο του Γ. Μαργαρίτη Προαγγελία θυελλωδών ανέμων… ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής.

Βασίλειος Καμπάνης

Αρχισυντάκτης

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΑΜΩΝΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΜΠΩΝ

(Απρίλιος 1941)

Το 21ο Νεοζηλανδικό Τάγμα Πεζικού

απέναντι στα γερμανικά άρματα μάχης

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΥΓΗ

ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

(Απρίλιος-Μάιος 1941)

Από την Αθήνα στη Μέση Ανατολή

O ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

(Απρίλιος 1941)

Η εποποιία των ελληνικών και συμμαχικών αεροσκαφών

Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΜΕΤΑΞΑ

Η ιδανική αξιοποίηση των διατιθέμενων μέσων

Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΟΥ «ΥΔΡΑ»

(22 Απριλίου 1941)

Μια ένδοξη σελίδα Ιστορίας του Πολεμικού Ναυτικού

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1941

Η κριτική που άσκησε ο Στρατηγός Δημήτριος Καθενιώτης στην ηγεσία του Στρατού

Η αξία του ηττημένου

Το 1941 η Βέρμαχτ είχε σαρώσει την ηπειρωτική Ευρώπη, καθιστώντας την απόλυτη κυρίαρχο, με λαμπρό παράδειγμα την ήττα της ισχυρής Γαλλίας μέσα σε διάστημα σχεδόν έξι εβδομάδων. Ο Κεραυνοβόλος Πόλεμος, που εφάρμοζε η Βέρμαχτ, στραγγάλιζε τον αντίπαλο με απόλυτο κυνισμό, χωρίς περιθώρια αντίδρασης. Οι ολοκληρωτικές νίκες ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο τον εγωισμό, την αυτοπεποίθηση και την υπεροψία των Γερμανών, οι οποίοι ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη μεγάλη επίθεση στη Σοβιετική Ένωση. Όμως, δεν ήταν όλα ρόδινα για τις δυνάμεις του Άξονα, αφού στη Βόρειο Ήπειρο ο Ελληνικός Στρατός ξεδίπλωνε τις πολεμικές αρετές του, παραδίδοντας μαθήματα απαράμιλλου ηρωισμού στην υπερφίαλη Ιταλία. Η επέμβαση της Γερμανίας ήταν επιβεβλημένη για πολλούς λόγους. Στις 05:15΄ της 6ης Απριλίου του 1941, το δεύτερο ΟΧΙ της Ελλάδας άρχισε να γράφεται στα οχυρά της Γραμμής Μεταξά. Οι φρουρές των οχυρών αντιστέκονταν λυσσαλέα, ανεβάζοντας ιλιγγιωδώς τις απώλειες των Γερμανών, που θεωρούσαν ότι μπορούσαν εύκολα να κάμψουν την αντίστασή τους. Άλλα οχυρά παραδόθηκαν, ενώ άλλα συνέχιζαν να μάχονται. Ωστόσο, η μνημειώδης κατάρρευση της γιουγκοσλαβικής αντίστασης έδωσε τη δυνατότητα στις γερμανικές τεθωρακισμένες μονάδες να υπερκεράσουν τη Γραμμή Μεταξά. Η συνθηκολόγηση των ελληνικών δυνάμεων της Ανατολικής Μακεδονίας ήταν αναπόφευκτη και κατ’ επέκταση των οχυρών. Κατά την παράδοση των οχυρών οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να υποκλιθούν στην αξία και τον ηρωισμό του Έλληνα μαχητή. Γερμανικά αποσπάσματα απέδιδαν τιμές στις ελληνικές φρουρές και η σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό υψωνόταν στα οχυρά μόνο μετά την αποχώρησή τους.  Λένε ότι η αξία του ηττημένου δίνει δόξα στον νικητή και τελικά μια μικρή σε έκταση χώρα σαν την Ελλάδα είχε πολύ μεγάλη αξία, για να υποχρεώσει ακόμη και τον Χίτλερ να αναγνωρίσει ότι ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία.

Η Μάχη της Κρήτης θα ολοκλήρωνε τις… παραδόσεις μαθημάτων ηρωισμού.

Βασίλειος Αναστασόπουλος

Ιστορικός και Επιστημονικός Σύμβουλος