Πριν από χρόνια βρέθηκα στο αρχαίο θέατρο της Αντίφελλου, στα ΝΔ παράλια της Τουρκίας, απέναντι από το Καστελλόριζο. Ο ήλιος έδυε··το κοίλο του θεάτρου θέρμανε το τελευταίο φως για λίγο κι έπειτα βυθίστηκε και πάλι στην παγερή σκιά. Σκέφτηκα τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη: «Σε τούτο το θέατρο παίχτηκε για σένα μια τραγωδία χωρίς συντέλεια, γιατί δεν της δόθηκε να βρει την κάθαρσή της. […] το ξέρεις πως ο κύκλος δεν έκλεισε· πως οι Ερινύες που εξαπολύθηκαν σε τούτον εδώ τον περιορισμένο και απόμακρο τόπο για τους μεγάλους και τους μικρούς της γης, δεν κοιμούνται».

Η Μικρασιατική Καταστροφή, ο ξεριζωμός των χιλιάδων Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες, υπήρξε η μεγαλύτερη καταστροφή του Ελληνισμού στην πρόσφατη Ιστορία. Ξένοι αυτόπτες μάρτυρες συνέδεσαν αυτήν την Καταστροφή με τις ρίζες της ελληνικής περιπέτειας στη Μικρά Ασία – με τον Τρωικό πόλεμο. Ο Έρνεστ Χεμινγουέϊ, πολεμικός ανταποκριτής στη Θράκη, την εποχή εκείνη, γράφει: «Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν πολεμιστές πρώτης κατηγορίας […] Είναι οι τελευταίοι από τη δόξα που ήταν κάποτε η Ελλάδα. Αυτό είναι το τέλος της δεύτερής τους πολιορκίας της Τροίας». Και ο Μέλβιλ Τσάτερ, πολεμικός ανταποκριτής στη Σμύρνη, γράφει: «Μπροστά σ' αυτό τον εφιάλτη των 300.000 ψυχών που ποδοπατιούνταν στην προκυμαία χωρίς ελπίδα διαφυγής απ’ τον κλοιό της φωτιάς και της θάλασσας, οι περιγραφές του εμπρησμού της Τροίας ωχριούσαν».

Αναρωτήθηκα τι είναι αυτό που συνδέει αυτή τη μαύρη σελίδα της Ιστορίας μας με τις απαρχές της. Και τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο τελικά απάνθρωπο. Ο πόλεμος μήπως; Η απάντηση ίσως βρίσκεται στο μυστήριο που είναι τελικά ο άνθρωπος. Η τέχνη και ιδιαίτερα η ποίηση, επιχειρεί μια ανατομία σ' αυτό το μυστήριο αιώνες τώρα, από την αρχαία τραγωδία έως και σήμερα. Έχει βρει άραγε κάποιες απαντήσεις; Ο μεγάλος μας γλύπτης, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, όταν τον ρώτησαν τι είναι η νέα τέχνη απάντησε: «Η νέα τέχνη είναι η ψυχολογία της αρχαίας».

Αυτή η ποιητική σύνθεση, ξεκινώντας από τα πρόσωπα του Τρωικού πολέμου, και καταλήγοντας στην πρόσφατη τραγωδία, στον Ξεριζωμό, με τα χιλιάδες ανώνυμα θύματα, επιχειρεί να διατρέξει ένα χρόνο σχετικό, που άλλοτε είναι σαν μια κεραύνια άπειρη στιγμή κι άλλοτε σαν μια φευγαλέα αιωνιότητα. Επιχειρεί να φωτίσει ένα κομμάτι της Ιστορίας του ανθρώπου και μέσα απ' αυτό, το μυστήριο της καρδιάς του. Όπως μόνο η Ποίηση μπορεί να φωτίσει το μυστήριο: χωρίς να παραβιάζει τον άβατο πυρήνα του. Γιατί εκεί μόνο η σιωπή...

Περιεχόμενα

Γέρμα    σελ. 9

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Ι
Τρωικός πόλεμος
Ελένη Ι    15
η εξουσία της ομορφιάς    15
το φλεγόμενο θάμπωμα    17
ο προορισμός    18
Ιφιγένεια Ι    19
το βυθισμένο στέρνο    19
τα φτερά της σιωπής    21
Ελένη ΙΙ    23
το υπέρογκο φορτίο    23
Ιφιγένεια ΙΙ    25
η φονική δροσιά    25
η ευτυχία    26
Ελένη ΙΙΙ    27
ο έρωτας    27
Ιφιγένεια ΙΙΙ    30
οι ιμάντες των θρήνων    30
ένα όνειρο μονάχα    31
Ελένη ΙV    33
λησμοσύνη    33
Ιφιγένεια ΙV    35
ένα σιρίτι φως    35
Ελένη V    36
ο βυθός    36
Ιφιγένεια V    38
τ’ άκαμπτα πένθη    38
Ελένη VΙ    40
ένα χρυσό φτερούγισμα    40
Ιφιγένεια VΙ    41
το άπειρο φως    41
Ελένη VΙΙ    43
ένα κάτοπτρο χρυσό    43
Μυκήνες    45
Φιλοκτήτης    47
Αίας    50
Εκάβη    52
Χίμαιρα ΙΙ    55

Ο κύκλος των ωρών
Το αγκάθι που μοσχοβολά    59
Ο κύκλος των ωρών    60

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΙΙ
Ο ξεριζωμός
Ιωνία    71
Σμύρνη 1922    73
προς μυρισμόν των νεκρών    73
η χαίτη των σπαραγμών    74
ορχήστρες χωρίς μουσική    76
το μουρμουρητό των νερών    78
τα κόκκινα νερά    80
Το προσφυγόπουλο    81
Εξορία    83
Αϊβαλί    84
Μαγκάλ Νταγ    86
Η εποχή της αθωότητας    88
Ι    88
ΙΙ    90
Νέμεσις    92
Φωνές της πέτρας    94
Έφεσος - Σμύρνη - Πέργαμος    94
Ι    94
ΙΙ    96
ΙΙΙ    97
Διάψευση    99
Ι    99
ΙΙ    100
Οικειότητα με το αμίλητο    101
Καππαδοκία    103
προς θερισμόν ήδη    103
το γλύφανο του χρόνου    105
η σμίλη της αιωνιότητας    107

Υστερόγραφο
Αυτή η φωνή    113

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ    115
ΠΡΩΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ    129