Υπάρχει τάχα σ' ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητος -και στις πιο ζοφερές της ακόμη περιόδους-, φρικτότερο πράγμα από τον εγκληματικό Εθνικισμό, που έμπηξε τόσο βαθιά τα νύχια του στο ζωντανό σώ­μα του κόσμου και ενέτεινε όλη του την προσοχή στο πώς να μην εξασθενίσει ούτε στιγμή η δύναμη των νυ­χιών αυτών; [...] Μήτε ο άχρωμος κι ακαθόριστος κο­σμοπολιτισμός, μήτε η περιπαθής αυτολατρεία, που χαρακτηρίζει την εθνικιστική διδασκαλία, φαίνονται να είναι ο σκοπός της ανθρώπινης ιστορίας.

Η Φιλοσοφική και Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη της «ΑΝΑΤΟΛΗΣ», θα περιλάβη όλα τα έργα των διασημοτέρων σοφών. Όλες οι επιστήμες, ιδίως όμως η Φιλοσοφία, η επιστήμη αυτή των επιστημών, και η νέα, πλην όμως τόσο ενδιαφέρουσα Κοινωνιολογία, δα αντιπροσωπεύσουν αναλόγως. Με νέα έργα, με ειδικούς μεταφραστές, για κάδε βιβλίο και με άφθονα τεχνικά μέσα, η ΑΝΑΤΟΛΗ θα παρουσιάση κάτι εντελώς νέο, κάτι τέλειο.

Κώστας Γκοβόστης, 1926

Μα παρασύρθηκα και τρέχω πολύ μπροστά. Ήθελα να πω μόνο το εξής: συμπεριφερθείτε με τις Ινδίες όπως σας αρέσει, να ξέρετε μονάχα ότι η χώρα αυτή επί πέντε το λιγότερο χιλιάδες χρόνια προσπάθησε να ζήσει ειρηνικά με όλους, εφαρμόζοντας την προσπάθειά της αυτή χωρίς πολιτική και χωρίς εθνικισμό. Όλη της η φιλοδοξία έγκειτο στο να αποβλέπει στον τριγυρινό της κόσμο, σαν σε κόσμο πνευματοποιημένο, ανώτερο, αφιερώνοντας κάθε στιγμή της ζωής της στην εκστατική ενατένισή του με τη χαρμόσυνη συναίσθηση της αιώνιας και στενότατης συγγένειας μαζί του.

Στην απομακρυσμένη αυτή χώρα, την κατοικημένη από ανθρώπους αγνούς, όπως τα παιδιά, και σοφούς, όπως οι γέροντες, διείσδυσε ο Δυτικός Εθνικισμός.

Οι Ινδίες, αυτές καθ’ εαυτές, δεν έχουν καμία σχέση με όλη εκείνη την πάλη, μ’ όλες εκείνες τις ραδιουργίες και τις απάτες της αρχικής ιστορίας τους. Γιατί οι κατοικίες τους, οι κάμποι τους, οι ναοί τους, οι σχολές τους, μέσα στις οποίες οι διδάσκαλοι και οι μαθητές τελειοποιούσαν ολοένα τον εσωτερικό τους άνθρωπο, τα χωριά τους, τ’ αφιερωμένα στα ειρηνικά έργα, με την απλή τους διοίκηση και την ακόμη πιο απλή τους νομοθεσία τους – αυτές ήταν οι πραγματικές Ινδίες.

Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΥΣΙΝ
-Ραμπιτρανάθ Ταγγόρ-

Η ακμή και η παρακμή των κρατών
και η πάλη για την πολιτική ηγεμονία
των μεν επί των δε δεν είναι
η πραγματική ουσία της ιστορίας μας.
Ραμπιτρανάθ Ταγκόρ

Ο ΡΑΜΠΙΝΤΡΑΝΑΘ ΤΑΓΓΟΡ (1861-1941) ήταν ποιητής της Ινδίας και του Μπαγκλαντές - ο εθνικός ύμνος του Μπαγκλαντές είναι εμπνευσμένος από έργο του. Μουσικός, καλλιτέχνης, επιστήμονας, άνθρωπος χαρισματικός και πολυγραφότατος.
Συνηθίζουμε να λέμε ότι τα κλασικά έργα είναι πάντοτε επίκαιρα και ηχούν οικεία σε όλες τις εποχές αν τα αναγάγει κανείς στις εκάστοτε σύγχρονες συνθήκες. Στην περίπτωση του Εθνικισμού εις την Δύσιν όμως οι αναλογίες με το σήμερα είναι τόσο προφανείς που θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει το έργο ως μια προφητική δυστοπία, παρά το γεγονός ότι ο Ταγγόρ αναφέρεται στις Ινδίες της εποχής του και στον κόσμο των ημερών του που χαρακτηρίστηκε από τη γέννηση των εθνικών κρατών της Δύσης. Και ενώ στα σύνορα της Ελλάδας υπάρχει μια τεράστια εθνική και ανθρωπιστική κρίση και με μια πανδημία να απειλεί ό,τι θεωρούσαμε ως χθες δεδομένο, έρχεται ένα κείμενο το οποίο μετρά περισσότερο από έναν αιώνα για να μας πει: “Εμείς που αισθανθήκαμε τη σιδερένια λόγχη του εθνικισμού να χώνεται βαθιά στο είναι μας, έχουμε την υποχρέωση, για το συμφέρον όλης της ανθρωπότητος, να διαμαρτυρηθούμε και, κάνοντας κοινωνό όλον τον κόσμο, να βροντοφωνήσουμε ότι ο Εθνικισμός αυτός είναι μια επικίνδυνη επιδημία, η οποία απλώνεται πέρα πέρα ανάμεσα στη σημερινή ανθρωπότητα και υπονομεύει τις ηθικές και τις ζωτικές της δυνάμεις. Να γιατί ο δυτικός εθνικισμός παρουσιάζεται σαν φραγμός, ο οποίος εμποδίζει την ελεύθερη εξάπλωση του δυτικού πολιτισμού στις χώρες, στις οποίες οι λαοί δεν έχουν οργανωθεί ακόμη σε Έθνη. Επειδή ο πολιτισμός αυτός είναι πολιτισμός επικρατήσεως, φροντίζει να περιορίζεται όσο το δυνατόν στον εαυτό του και μόνο, και δεν έχει καμία διάθεση να κάνει προσιτές τις πηγές του σε εκείνους που σημάδεψε για αντικείμενα εκμεταλλεύσεως”.

Η τελευταία αυτή επισήμανση του Ταγγόρ ο οποίος γνωρίζει την εκμετάλλευση που υφίστανται οι Ινδίες από το καθεστώς της αποικιοκρατίας και τα εθνικά κράτη που γεννιούνται στη Δύση, δεν μπορεί παρά να ηχεί οικεία στα αφτιά του σύγχρονου ανθρώπου που συνειρμικά θα σκεφτεί τον Τρίτο Κόσμο ο οποίος παραμένει υπανάπτυκτος, σε μεγάλο βαθμό επειδή αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα της αναπτυγμένης Δύσης.

Κωνσταντίνος Ι. Γκοβόστης