ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ, ΕΙΚΟΝΑΣ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

Ποιητικά κατοικεί τον κόσμο ο άνθρωπος, είπε ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Χέλντερλιν. Μπορώ να δω ένα πικρό χαμόγελο στα χείλη του αναγνώστη.  Ποιητικά κατοικούμε αυτόν τον κόσμο που καταστρέφουμε καθημερινά; Ναι, ποιητικά, γιατί όπως είπε ένας άλλος μεγάλος Γερμανός ποιητής, ο Ρίλκε: Το Ωραίο δεν είναι παρά η αρχή του Τρομερού!

Είμαστε καταδικασμένοι ως είδος να ξεκινάμε από το Ωραίο και να πρέπει να περάσουμε από το Τρομερό, για επιστρέψουμε στην αφετηρία μας πιο δυνατοί, πιο βέβαιοι για την αξία της.

Η ποίηση ξεκινάει από το Ωραίο και δεν το χάνει ποτέ από το βλέμμα της. Πορεύεται μαζί μας μέσα στον τρόμο της Ιστορίας και μας παρηγορεί, φροντίζει να μην χάσουμε τον δρόμο μας, τον στόχο μας, ανάμεσα στα πιο τρομακτικά βιώματα.

Στην πραγματικότητα, η φύση είναι η αστέρευτη πηγή της ποίησης. Από το πρώτο-πρώτο ολοκληρωμένο ποίημα, την αριστουργηματική Ιλιάδα, η ποιητική τέχνη «δουλεύει» με σύμβολα από την φύση. Δεν εγκατέλειψε ποτέ το φυσικό σύμβολο, ακόμη κι όταν άλλαξε ρυθμό και αίσθημα, με τον ερχομό του Μοντερνισμού. Ίσα-ίσα οι δεσμοί της με την φύση έγιναν πιο δυνατοί.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί η ποίηση είναι ρυθμός και αναλογία – ήχων και ιδεών. Κι αν υπάρχει κάπου πάνω στον κόσμο ρυθμός και αναλογία είναι στην φύση, στην φύση που αποτελεί την  βάση της οργάνωσης κάθε κοινωνικής ζωής – ακόμα κι όταν την πληγώνουμε.

Μπορεί, κλεισμένοι στις πόλεις να έχουμε χάσει την άμεση επαφή μαζί της, αλλά οι βροχές έρχονται πάντα το φθινόπωρο και τα καρπούζια γεμίζουν τους πάγους των οπωροπωλείων τον Αύγουστο και ο άνεμος σφυρίζει –έστω τις δορυφορικές κεραίες- τον χειμώνα: ο ήχος του έχει την ίδια χροιά, σαν να μας τυλίγει η απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Γι’ αυτό, όταν οι Εκδόσεις Γκοβόστη, μου πρότειναν ένα ποιητικό ημερολόγιο, το πρώτο που σκέφτηκα ήταν η βαθιά σχέση της ποίησης με τον ετήσιο κύκλο και την σφραγίδα του στην ζωή μας. Βέβαια, μεγάλο μέρος της παραδοσιακής σχέσης του ετήσιου κύκλου με την κοινωνική μας ζωή αποτελεί πια παρελθόν. Αλλά μεγάλο μέρος ζει, παραμένει αλώβητο και έτσι θα παραμείνει. Μπορεί να μην βλέπουμε παντού αγριολούλουδα, αλλά η γλυκιά εαρινή μελαγχολία βασιλεύει ακόμα τον Απρίλη. Μπορεί να μην οργώνουμε με υποζύγια, αλλά το οργωμένο χώμα μυρίζει το ίδιο: σφρίγος της γης που ετοιμάζεται να ζευγαρώσει με τους σπόρους.

Δεν χρειάστηκε καν να ψάξω για να βρω τα σχετικά ποιήματα – ήταν σχεδόν μπροστά μου. Και ήταν τόσα πολλά -σχεδόν το σύνολο της ποίησής μας- που έπρεπε να επιλέξω. Και δεν ήθελα να επιλέξω. Αλλά οι μέρες του χρόνου είναι 365. Μοναδική παρηγοριά, το γεγονός πως κάθε ποίημα είναι μια πόρτα για το απέραντο, για το αιώνιο. Και κάθε ποίημα είναι ένα παράθυρο στο φυσικό ιδανικό, σε μιαν εικόνα που απαθανατίζει κάποιο φυσικό στοιχείο.

Τότε σκέφτηκα τους πρώτους φυτολόγους, αυτούς τους επιστήμονες που θέλησαν να ταξινομήσουν το αταξινόμητο. Τα βιβλία τους περιλάμβαναν εικόνες των φυτών και των καρπών τους, που τελικά ήταν μικρά έργα τέχνης. Μπορεί να επέδιδαν –όσο τους επέτρεπαν οι τεχνικές της τυπογραφίας- λεπτομερώς τα φυτά και τους καρπούς, αλλά οι γραμμές -στην αρχή- και έπειτα τα χρώματα, ζητούσαν να ξεφύγουν, να πλημμυρίσουν με ποίηση το χαρτί - και το κατάφερναν. Γιατί, λοιπόν, να μην πρότεινα την διακόσμηση του ημερολογίου με τέτοιες εικόνες; Ήταν σαν να είχαν βγει μέσα από τα ποιήματα.

Ύστερα, ανήκαν στις πρώτες προσπάθειες να φτάσει το βιβλίο της φυτολογίας στα χέρια κάθε ενδιαφερόμενου, να αναπτυχθεί η γνώση σε δημόσιο, κοινωνικό επίπεδο. Κι αν οι εικόνες αυτές ταίριαζαν με την ποίηση, ταίριαζαν και με τις Εκδόσεις Γκοβόστη, οι οποίες συμπληρώνουν εφέτος 90 χρόνια εκδοτικής παρουσίας και πνευματικής δραστηριότητας, για δύο λόγους. Πρώτα-πρώτα επειδή Εκδόσεις Γκοβόστη στάθηκαν στην εκδοτική πρωτοπορία, χαρίζοντας στους Έλληνες αναγνώσματα καινοτόμα και έπειτα συνδέθηκαν με την Ιστορία της νεότερης ποίησής μας. Ο Γιάννη Ρίτσος και Νικηφόρος Βρεττάκος υπήρξαν δύο από τα σπουδαιότερα παραδείγματα ποιητών, οι οποίοι πρωτοεμφανίστηκαν με την σφραγίδα των Εκδόσεων Γκοβόστη.

Ένα μείγμα, ένα μείγμα ποιητικό είναι, λοιπόν, αυτό το ημερολόγιο. Λόγος, εικόνα, πνευματική δημιουργία αποτελούν τα συστατικά του. Ελπίζω ν’ αφήσουν στις μέρες των αναγνωστών κάποια ίχνη φαντασίας και γνώσης.

Καλή χρονιά.