Ο Σκλόφσκι, το 1914, δήλωνε: «Η παλιά τέχνη είναι πια νεκρή κι η νέα δεν έχει γεννηθεί ακόμη· τα ίδια τα πράγματα είναι νεκρά – έχουμε απολέσει την αίσθηση του κόσμου· μοιάζουμε με τον βιολονίστα που έπαψε να νιώθει το δοξάρι και τις χορδές του, έχουμε πάψει να είμαστε καλλιτέχνες μέσα στην καθημερινή ζωή, δεν αγαπάμε τα σπίτια και τα ρούχα μας και εύκολα απαρνιόμαστε τη ζωή, επειδή ακριβώς δεν τη νιώθουμε. Μόνο η δημιουργία νέων μορφών τέχνης μπορεί να ξαναδώσει στον άνθρωπο την αίσθηση του κόσμου, να αναστήσει τα πράγματα και να σκοτώσει τον πεσιμισμό». Μια περιγραφή που κάλλιστα εκφράζει την παρούσα συγκυρία και τα αδιέξοδά της. Εξού και η επικαιρότητα του ρωσικού φουτουρισμού, του πρωτοποριακού εκείνου κινήματος που ανέλαβε, σαν έτοιμο από καιρό στη Ρωσία, την ευθύνη να δημιουργήσει τις νέες αυτές μορφές και να ξαναδώσει πίσω στον άνθρωπο και στον καλλιτέχνη την αίσθηση της ζωής και τη ζωή την ίδια.
Στο παρόν τεύχος δημοσιεύουμε αμετάφραστα στα ελληνικά κείμενα των ρώσων φουτουριστών, προσπαθώντας να ανοίξουμε ένα διάλογο γύρω από την αισθητική ουτοπία, όπως την χαρακτηρίζει ο Michel Aucouturier, που αποτέλεσε ο ρωσικός φουτουρισμός. Η ιστορία του ρωσικού φουτουρισμού γράφεται και ξαναγράφεται διαρκώς, μετά τις πρώτες αναλύσεις του από τους ρώσους φορμαλιστές, με τους οποίους μέχρις ενός σημείου οι φουτουριστές συμπορεύτηκαν (βλ. ενδεικτικά Vladimir Markov, Krystyna Pomorska, Agnes Sola, Yevgenia Petrova) και εύκολα μπορεί κανείς να ανατρέξει στα σχετικά κείμενα. Το ζητούμενο θα ήταν να ανοίξει μια συζήτηση για την επικαιρότητα της αισθητικής αυτής ουτοπίας (και δεν είναι τυχαία η επανεμφάνιση του Μαγιακόφσκι στην ποίηση των νεοτέρων, την οποία υποστηρίζουν ωστόσο μεταφραστικά οι μεγαλύτεροι, Κεντρωτής, Τριανταφυλλίδης και άλλοι). Η επίδραση των ρώσων φουτουριστών, με εξαίρεση πάντα τον Μαγιακόφσκι, δεν ήταν ποτέ σημαντική, ειδικά καθώς συνδέθηκε με την Οκτωβριανή επανάσταση. Ο ρωσικός φουτουρισμός όμως είναι πρώτα και κύρια μια καθολική επανάσταση, μια αντίληψη για την τέχνη που καταλήγει κοσμοαντίληψη, όπως ακριβώς την ίδια περίοδο γίνεται στη Γαλλία με τους υπερρεαλιστές σε εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα: ξεκινώντας από την καταστροφή του παραδοσιακού έργου τέχνης καταλήγουν να ταυτίσουν την τέχνη με τη ζωή, σε μια ουτοπία την οποία γεννά η εποχή και η Ιστορία. Μεταιχμιακή και πρωτοποριακή αισθητική του τέλους ενός κόσμου, ο ρωσικός φουτουρισμός θα αποτελέσει μια ουτοπία που θα συντριβεί από την πραγμάτωση του προγράμματός της, την ίδια την επανάσταση που επέλεξε να υπηρετήσει. Οι θέσεις του ωστόσο μοιάζουν σήμερα, σε μια επίσης μεταιχμιακή εποχή, νέες και ολοζώντανες, και συναντούν τρέχουσες έγνοιες και ποικίλες πραγματώσεις τέχνης.
Η διερώτηση για τον χρόνο σε σχέση με το έργο τέχνης, η αντίληψη του ως δυναμικής που δεν ενδιαφέρει σε σχέση με το αποτέλεσμα, καίρια στοιχεία του Ζαούμ, μπορούν να εντοπιστούν στις σύγχρονες πρακτικές της κυβερνολογοτεχνίας. Το αίτημα της ταύτισης της τέχνης με τη ζωή, όπως εκφράζεται στο «Πρώτο διάταγμα για τον εκδημοκρατισμό της τέχνης» (1918), συντονίζεται με τα γκράφιτι αλλά και το χιπ-χοπ, τις περφόρμανς και τις κάθε λογής συμμετοχικές πρακτικές. Λέει το διάταγμα: «1. Καταργείται η παραμονή της τέχνης στις αποθήκες και τα ντουλάπια της ανθρώπινης ευφυΐας – παλάτια, αίθουσες τέχνης, σαλόνια, βιβλιοθήκες, θέατρα. 2. Στο όνομα της ισότητας όλων έναντι του πολιτισμού, που βαδίζει προς την πραγμάτωσή της με μεγάλα βήματα, ο ελεύθερος λόγος του δημιουργικού ατόμου ας εγγραφεί στις γωνιές στους τοίχους, στους φράχτες, στις στέγες, στους δρόμους στις πόλεις και τα χωριά μας, στα αυτοκίνητα, στις άμαξες, στα τραμ, και στα ρούχα όλων των πολιτών. 3. Οι πίνακες (τα χρώματα), πολύχρωμοι σαν το ουράνιο τόξο, ας εκτοξευτούν από σπίτι σε σπίτι για την απόλαυση και την εξύψωση του βλέμματος (του γούστου) του περαστικού Ας είναι οι δρόμοι μια γιορτή της τέχνης για όλον τον κόσμο».
Σήμερα οι δρόμοι δεν είναι δικοί μας, τη ζωή μας δεν τη νιώθουμε, οι λέξεις κακοποιούνται και συγκαλύπτουν, η νέα τέχνη ψάχνει τον βηματισμό της, θέτοντας το ζήτημα της εξύψωσης του βλέμματος σε έναν κοινωνικό ιστό που διαλύεται εξίσου στην πόλη όσο και στο διαδίκτυο. Οι φουτουριστές συντονίστηκαν με το κομμουνιστικό ιδεώδες του νέου ανθρώπου, αλλά του προσέδιδαν εντελώς διαφορετική σημασία: ο νέος άνθρωπος ως ένας άνθρωπος που θα επινοεί αδιαλείπτως δημιουργικά, καθημερινά, τη ζωή του. Την οποία ωστόσο πρώτα και κύρια πρέπει ποικιλοτρόπως να ορίζει. Για να είναι η κάθε ημέρα ημέρα ποίησης.
0
Αγορά
