«Προηγμένο καύσιμο». Αυτό είναι το όνομα που έδωσαν οι επιστήμονες στη νέα μορφή ενέργειας με την οποία ανάβουν οι λάμπες, κινούνται τα αυτοκίνητα, λειτουργούν οι ξυριστικές μηχανές, αλλά και κατασκευάζονται οι ατομικές «υπερβόμβες». Αυτό το προηγμένο καύσιμο δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι ανθρώπινες ψυχές που παγιδεύονται με ειδικούς «ανιχνευτές» και με την κατάλληλη «επανεπεξεργασία» χρησιμοποιούνται για να γεμίσουν τις μπαταρίες. Πόσο άνετα θα νιώθατε αν μαθαίνατε πως η αγαπημένη σας γυναίκα θα ζει και... θα φωτίζει αιώνια ως λάμπα των 100 watts, ή πως ο γείτονάς σας, ένας παλιός αντιστασιακός, βρίσκεται τώρα μέσα στον κινητήρα ενός Citroen; Η χρήση, όμως, αυτής της ενέργειας έχει μια μικρή παρενέργεια...

Μ’ ένα γλυκόπικρο μυθιστόρημα-θρίλερ επιστημονικής φαντασίας, ο Romain Gary βάζει, αυτή τη φορά, στο στόχαστρό του το ενεργειακό πρόβλημα. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η επιστήμη και τι θα απογίνει, μέσα σε όλα αυτά, η ψύχη; Κι ο αναγνώστης διαβάζει με κομμένη την ανάσα...

«Πιστεύω ότι το μέλλον είναι ανοιχτό για τον άνθρωπο, ότι μπορεί να εξελιχθεί επ’ άπειρον χάρη στις επιστημονικές ανακαλύψεις, εκτός κι αν τις χρησιμοποιήσει για το δικό του αφανισμό. Είναι ο λόγος της εμμονής που έχω με την ατομική βόμβα», δήλωνε ο Romain Gary σε μια συνέντευξή του στο μηνιαίο λογοτεχνικό περιοδικό Livres de France το Μάρτιο του 1967. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1973 κυκλοφορεί στα αγγλικά, από τις εκδόσεις Putnam στο Λονδίνο, ένα αλληγορικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, με τον τίτλο The Gasp. Ο συγγραφέας μπλέκει τη δράση με φιλοσοφικούς στοχασμούς, φαντάζεται τις συνέπειες που θα έχει η ανακάλυψη από τους επιστήμονες των Μεγάλων Δυνάμεων μιας τεχνολογίας που θα επιτρέπει τη μετατροπή της ανθρώπινης ψυχής σε ενέργεια. Για μια ακόμα φορά, κι ενώ ο Gary θεωρούνταν εκείνη την εποχή στη Γαλλία ξεπερασμένος, γνωρίζει πολύ μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου και το βιβλίο του κατατάσσεται ανάμεσα στα βιβλία με τις μεγαλύτερες πωλήσεις εκείνη τη χρονιά, κατόπιν γνώρισε μεγάλη επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο ανθρωπιστής Romain Gary ήθελε να μεταφράσει το βιβλίο αυτό και στα γαλλικά - πρόκειται για το έκτο συνολικά μυθιστόρημα που έγραψε απευθείας στα αγγλικά, καθώς επίσης και τα Lady L., Talent Scout, The Ski Bum, White Dog και Flight Direct to Allah. Είχε βρει έναν ωραίο τίτλο, Charge d’ame, αλλά δεν ήταν ευχαριστημένος με τη δουλειά του. Αυτά γράφει στον εκδότη του, Claude Gallimard, τον Ιούνιο 1975: «Μετά από αυτούς τους δύο μήνες που πολεμάω, αρνούμαι να μεταφράσω το The Gasp στα γαλλικά και να το δημοσιεύσω. [...] Είναι απίστευτο: ένα μυθιστόρημα που έγραψα εύκολα στα αγγλικά αρνείται εντελώς την μετενσάρκωσή του στα γαλλικά. Δεν είμαι ο άνθρωπος που θα εναντιωθεί στη θέληση ενός βιβλίου να μην υπάρξει στα γαλλικά. Οπότε, αποτυχία. Θα σας δώσω ένα άλλο μυθιστόρημα για το 1976».

Όμως, στα τέλη του 1977, κι ενώ δημοσιεύει μυθιστορήματα με το ψευδώνυμο Emile Ajar, ολοκληρώνει τη μετάφραση του The Gasp - ποτέ δεν επρόκειτο βασικά για μετάφραση, γιατί πολλά κομμάτια τα ξαναέγραφε από την αρχή, άλλα πρόσθετε και άλλα αφαιρούσε. Αυτό ακριβώς το έργο που δημιούργησε ο Romain Gary στα γαλλικά, με τον τίτλο Charge d’ame, μεταφράζουμε κι εμείς εδώ. Ως προς τη γλώσσα, αναφέρει στην ίδια συνέντευξη: «Η γαλλική έκδοση καθενός από τα μυθιστορήματά μου στα αγγλικά είναι ουσιαστικά ένα άλλο μυθιστόρημα. Έχω με τη γαλλική γλώσσα μια εντελώς ελεύθερη σχέση και συχνά ήθελα να την αναποδογυρίσω, να της αποδώσω εκφράσεις που εσκεμμένα έχω υιοθετήσει από τα ρωσικά και τα πολωνικά, ή από τα αγγλικά. Αλλά κάθε φορά κάποιος σχολαστικός και πολύξερος κριτικός μου καταλόγιζε πως δεν ξέρω γαλλικά, οπότε δεν ασχολήθηκα ξανά με το θέμα, με κούρασε κιόλας λίγο».

O Romain Gary πιστεύει πολύ σ’ αυτόν τον πολιτικο-επιστημονικό μύθο, ο οποίος τελικά κυκλοφορεί στη Γαλλία το 1978. Είχε εκφράσει την ακόλουθη επιθυμία ως προς το εξώφυλλο του βιβλίου: «[...] προς τα δεξιά, ένα «γουρούνι» με τη μορφή του ζώου και χρώματος πυροκόκκινου και πορτοκαλί, μέσα σ’ ένα λευκό φως, όπως ο καπνός των πυρηνικών εργοστασίων. [...] Θεωρώ αυτό το εξώφυλλο πολύ σημαντικό, αλληγορικό, και δεν θέλω κάτι άλλο». Όμως, το αποτέλεσμα, που περιείχε και πολλά άλλα στοιχεία -επτά κομάντος, πολιτικές και θρησκευτικές προσωπικότητες, έναν αναπτήρα κι ένα μπαλάκι- έμοιαζε περισσότερο με αφίσα κινηματογραφικής ταινίας και δεν επιλέχθηκε.

Έχοντας υπηρετήσει τόσα χρόνια στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, ο Romain Gary γνώριζε πολύ καλά τι συμβαίνει στους διαδρόμους του ΟΗΕ και δε διστάζει να εκφράσει την άποψή του για τη διεθνή πολιτική με το γνωστό, αστείο, ειρωνικό και καυστικό ύφος του. Άλλωστε, είναι ένας από τους πρώτους που εναντιώθηκε στον άνθρωπο-καταστροφέα της φύσης και των ζώων. Με μια αδιαμφισβήτητη διορατικότητα προσεγγίζει, σ’ αυτόν το μύθο, τα κοινωνικο-οικολογικά θέματα της εξάντλησης των ενεργειακών πηγών, της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της γενικευμένης υποταγής των λαών σε σκοπούς που ορίζονται από την ελίτ των μεγάλων δυνάμεων και που αφορούν στην παραγωγικότητα και την παγκόσμια κυριαρχία. Μάλιστα, στο «σημείωμα του συγγραφέα», που σπανίως γράφει, ο Romain Gary θέλει να μας προειδοποιήσει για τους κινδύνους που κρύβει η πυρηνική ενέργεια και η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων.

Πόσο προφητικά τα λόγια του! Σχεδόν σαράντα χρόνια έχουν περάσει από τότε, και βλέπουμε τους πολέμους για τον έλεγχο της παραγωγής του πετρελαίου να επαναλαμβάνονται, την τιμή του να ανεβαίνει κατακόρυφα και τη Φουκουσίμα να απειλεί την ύπαρξη της ανθρωπότητας. Και η ψυχή μέσα σε όλα αυτά;