"O κύκλος αυτών των τεσσάρων πρώτων συλλογών του Γκρή συνιστά, αναμφίβολα, μια τεθλασμένη γραμμή μεταφορικής αναπαράστασης της μαθητείας του στην ποίηση και στη ζωή. Μαθαίνει να ζει, εξορκίζοντας το παρελθόν, έτσι όπως διογκώνεται στη φαντασία του, με το να το διοχετεύει προς την ποίηση. Είναι η γνωστή διαδικασία της ιαματικής αποφόρτισης. Αρχίζει με την περιδιάβαση σ' έναν κόσμο ερειπίων, όπου το ρήμαγμα και το ξεθεμέλιωμα δεν είναι μόνο η προοπτική εικόνα της ελληνικής ενδοχώρας μετά τη δεκαετία του '40, μια εικόνα έντονου ψυχικού βρασμού, αφού αναλογεί στην παιδική ηλικία είναι και η προσωπική/υπαρξιακή αίσθηση, ο χαλασμός που πέρασε πάνω από την παιδική και εφηβική ηλικία και τη σφράγισε με θανάτους οικείων".
ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ
Είδος:
Βιβλίο
ISBN:
978-960-446-224-7
Έτος έκδοσης:
2014
Δέσιμο:
Μαλακό εξώφυλλο
Διαστάσεις:
14 Χ 21
Πρόλογος
¶τιτλο
ΡΗΜΑΓΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1980
Λόγος Πρώτος
Ι
ΙΙ
ΙΙΙ
IV
V
VI
VII
VIII
Λόγος Δεύτερος
I
II
III
IV
Λόγος Τρίτος
Ι
ΙΙ
ΙΙΙ
IV
V
ΣΤΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 1982
Ξημερώνει το φως
Πορεύτηκε νύχτα
Λυγμός
Η Ελλάδα
Ένα δυστύχημα
Μην ζητάς
Ορθός κορμός
Η στερνή μαχαιριά
ΕΧΘΡΙΚΟ ΤΟΠΙΟ 1983
Μονογραφία
Μαύρα πουλιά
Η κραυγή
Και είπεν η φωνή
Εχθρικό τοπίο
Ίσκιος του ποιητή
Τα λαβωμένα
Το προσκλητήριο
Ανατροπείς και χτίστες
ΛΗΘΑΡΓΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 1987
Αυτό που θέλω να πω
Ημέρα 1977
Παιδιά της Κρέσταινας
Τσιγγάνα
Ειρήνη
Η εταιρεία που πτώχεψε
Ο άνθρωπος που κυνηγούσε δολοφόνους
Εξουσία
Απριλιάνα
Λήθαργος κόσμος
Οι δρόμοι της μοναξιάς
Δρομολόγιο Πύργος-Αθήνα
Ο ποιητής στην Αθήνα
Φάρα Συντάγματος
Σκοτωμένα μάτια
Πηγάδι της οδύνης
Λητώ
Είμαστε στο εμείς
Ο Ρεμπώ και οι άλλοι
Ακατοίκητο όνειρο
Η μάχη
ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ ΦΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Αλέξης Ζήρας
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ ΣΤΗ ΛΗΘΗ
Προσεγγίσεις στα θέματα και στις διαδικασίες της ποίησης
του Ηλία Γκρή
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Οι τέσσερις πρώτες συλλογές συγκεντρωμένες εδώ κλείνουν μια πρώτη περίοδο της ποιητικής μου δουλειάς. Δημοσιεύονται στην οριστική τους μορφή με ορισμένες αλλαγές και διακριτική επεξεργασία, έτσι που να μην αλλοιώνεται το αρχικό ύφος ή το περιεχόμενο.Έμεινε έξω, εκτός από ένα μικρό δείγμα, η πρώτη αποκηρυγμένη συλλογή μου "Ομολογίες" του 1977.Από τη συλλογή "Στα γεφύρια του κόσμου", άφησα έξω κάποια αποσπάσματα και τιτλοφόρησα τις αρχικά άτιτλες ενότητες του, κατ' ουσίαν, ενιαίου ποιήματος.Στο "Εχθρικό Τοπίο" έκανα επιλογή, αναδιάταξα και τιτλοφόρησα τα αποσπάσματα που περιλάμβαναν και τα τρία μέρη του βιβλίου.Από τη συλλογή "Λήθαργος Κόσμος" περιλαμβάνονται εικοσιένα από τα αρχικώς εικοσιτέσσερα ποιήματα, με ελάχιστες παρεμβάσεις.Η ποιητική ενότητα "Δεκατρείς φωνές στην Κύπρο", γράφτηκε κατά το πρώτο μου ταξίδι στο νησί (με ομάδα αρχισυντακτών - διευθυντών του αθηναϊκού τύπου ύστερα από πρόσκληση της κυπριακής κυβέρνησης), 5-12 Νοέμβρη 1983. Πρωτοδημοσιεύτηκε (αποσπασματικά) στο περ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ του Αντώνη Στεμνή, Ιανουάριος του 1984, και συμπεριελήφθη στο "Λήθαργο Κόσμο", στην πρώτη έκδοση του 1987.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Γιατί μια τέτοια σύνοψη ποιημάτων και μάλιστα επιλεκτική τού έργου μου ύστερα από τριάντα πέντε σχεδόν σαράντα χρόνια; Το ερώτημα τού εκδότη αναπάντεχο, μα λογικό, καθιστά το παρόν σημείωμα απολύτως αναγκαίο!Ανέκαθεν με διακατείχε κάποια εμμονική αντίληψη, ότι το ποιητικό έργο δεν τελειώνει ποτέ. Γι' αυτό και επεξεργαζόμουν τα ποιήματά μου ανά τακτές επάλληλες περιόδους. Φαίνεται, ότι με κυνηγούσε η ιδέα πως διά βίου μού αναλογούσε ένα ποίημα σε πολλαπλές εκδοχές μιας οιονεί αρχέγονης ποιητικής ιδέας που στο άσπρο χαρτί έπαιρνε ως μορφή του, τη μορφή εκείνου πού 'θελε να προσδώσει το ποιητικό πνεύμα στο σώμα των ποιημάτων.Αρχίζοντας εικοσάχρονος να γράφω μες στη δικτατορία των συνταγματαρχών και παρουσιάζοντας το 1977 ένα πρωτόλειο δείγμα (ήδη, αποκηρυγμένο) συνέχισα εκείνες τις πυρετώδεις γραφές πάνω σε αμέτρητα ψηφοδέλτια των πρώτων μετά τη χούντα εκλογών, έτσι που, μέσα στο μεταπολιτευτικό περιβάλλον της πολιτικής-κοινωνικής έξαρσης,μοιάζει λογικό, ότι ακολούθησα μια τάση που έκλινε σε ποίηση ενός κοινωνικού φρονήματος.Οι τρεις, από τις τέσσερις, πρώτες συλλογές, μπορούν να εκληφθούν ως εκτενείς ενότητες ενός εν προόδω συνθετικού ποιήματος.Και οι τέσσερεις πρώτες συλλογές μου δίνονται στους φιλόμουσους αναγνώστες σήμερα που άγρυπνοι ονειδίζουν την πολλαπλή μας έκπτωση σε μια "Ρημαγμένη Πολιτεία" και, περνώντας με ελπίδα "Τα Γεφύρια του Κόσμου" καταλήγουν σ' ένα "Εχθρικό Τοπίο" αφιλόξενο που σαν από νομοτελειακή επαναστροφή μοιραία μάς βγάζει στο "Λήθαργο Κόσμο".Κάπως έτσι κλείνει η πρώτη περίοδος της ποιητικής μου διαδρομής. Από την "Εφεσο των Αλόγων" (1993) και δώθε, πιστεύω ότι άνοιξε για μένα άλλος δρόμος.
Οι θερμές ευχαριστίες μου στον εκδότη Κώστα Γκοβόστη, στον κριτικό λογοτεχνίας Αλέξη Ζήρα και στον ποιητή Γιώργο Μπλάνα.
ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΛΗΘΑΡΓΟ ΚΟΣΜΟ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΙΧΟ - ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛΚατηγορία: ΠΟΙΗΣΗ
Δημοσιεύτηκε Τρίτη, 31 Μαρτίου 2015 14:20
κείμενο: Ανθούλα Δανιήλ
Ηλίας Γκρης: «Λήθαργος κόσμος» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ
Με τον τίτλο Λήθαργος κόσμος κυκλοφορεί μια επιλογή ποιημάτων από πέντε προηγούμενες συλλογές του Ηλία Γκρη. Η επιλογή αρχίζει με ένα προλογικό ποίημα άτιτλο, ακολουθούν οι συλλογές και έπεται ένα επίμετρο, γραμμένο από τον Αλέξη Ζήρα, ο οποίος δίνει τα χαρακτηριστικά της γενιάς του ποιητή και της ποίησής του γενικά.
H πρώτη αίσθηση του αναγνώστη είναι πως η ποίηση του Γκρη είναι διαποτισμένη από τη θλίψη που γέννησαν τα πάθη του ελληνικού λαού, η ακύρωση των ονείρων και η διάψευση των ελπίδων. Λες και ο πόλεμος, καθώς και ο Εμφύλιος που ακολούθησε, καταγράφτηκε στο DNA του. Η δεύτερη αίσθηση είναι η τρυφερότητα με την οποία κοιτάζει τη ζωή, τη φύση, τους φίλους της παιδικής του ηλικίας.
Η Ρημαγμένη πολιτεία, ποιητική συλλογή του 1980, επιμερισμένη σε τρεις λόγους-ενότητες, μιλάει γι' αυτή τη σακατεμένη, μετεμφυλιακή γενιά. Στο σύνολο των στίχων, του πρώτου λόγου, ένας επανέρχεται πεισματικά: «Και αντρωθήκαμε περπατώντας σε χαλάσματα μέσα/ χαμένοι από τ' όραμα όσων γενήκαν», με ελαφρά παραλλαγή και προέκταση από αυτά «που γενήκαν» σ' αυτά που «μέλλουν να γενούν». Στα οχτώ ποιήματα αυτής της ενότητας εκθέτει τα δεινά της χώρας του και τα βάσανα του λαού της, τη χαμένη ιδεολογία και όποια πίστη. Στον «Δεύτερο Λόγο», οι πεθαμένοι κάνουν την εμφάνισή τους σαν να ζητούν δικαίωση για τους αγώνες τους. Ο στίχος εδώ, κάτω από το βάρος του νοήματος, αναλαμβάνει ανάλογο με την περίσταση βάδισμα. Στον «Τρίτο Λόγο», απότοκο των δύο προηγούμενων, που είναι και ο πιο ποιητικός, ο ποιητής προφητικά βλέπει την ώρα που ο «ήλιος θ' αράξει θρασύς κι ανελέητος/ Πάνω σε πέτρες κι αναχώματα που διαβαίνουν/ Μουλωχτά οι αιώνες/ Να στρώσει δείπνο μυστικό με θρούμπι και μέλι/ Χτίζοντας κάστρα στων γυναικών τη μήτρα». Δεν θα ήταν τολμηρό να πούμε πως ο τίτλος της συλλογής –Ρημαγμένη πολιτεία– παραπέμπει στη Ρημαγμένη γη ή Έρημη χώρα του Έλιοτ, ενώ ο «τρίτος λόγος» μοιάζει με το «Προφητικόν» του Ελύτη, από το ¶ξιον εστί. Ίσως μάλιστα οι «τρεις λόγοι», τελικά, να παραπέμπουν στη δομή του ¶ξιον εστί, ποντάροντας σε μια πολύ διακριτική αναφορά και σχέση.
Χειμαρρώδης, ασυμβίβαστος, επαναστάτης ρομαντικός και αμετανόητος. Ψυχή που δεν ηρεμεί, ο Ηλίας Γκρης γράφει για να ξορκίσει το κακό παρελθόν.
Δεύτερη συλλογή είναι η τιτλοφορούμενη Στα γεφύρια του κόσμου του 1982. Η ποιητική γλώσσα έχει απαλύνει, ο στίχος είναι πιο επιμελημένος, η μαχητικότητα έχει υποχωρήσει, αλλά τα προβλήματα και η αγωνία όχι. Οι πεθαμένοι γρηγορούν: «ολάνοιχτες πύλες χαμού τα μάτια τους», «Οι ορκισμένοι χαθήκαν/ ή άθαφτοι σεργιανούν/ ρεματιές, λαγκαδιές και μνημούρια». Ο ποιητής, πάντα κοντά στους νεκρούς του θα αναζητήσει τη «μοναξιά των βουνών» που στα μαλλιά του «κομίζει αστέρια».
Στην τρίτη συλλογή, με τίτλο Εχθρικό τοπίο του 1983, ο ποιητής ξαναζεί την παιδική ηλικία, τις πληγές, τις εθνικές περιπέτειες, τον πατέρα, τα βάσανα, τις αθεράπευτες πληγές, τους θανάτους. Με αυτό το δραματικό υλικό στην αγκαλιά του, θα ξαναζητήσει καταφύγιο στην ποίηση κι εκείνη θα του προσφέρει από ό,τι εκείνος της προσφέρει. «Τα Σα εκ των Σων», τηρουμένης της αναλογίας: «και οι ποιητές/ κατηφείς τρωγλοδύτες της γλώσσας/ επιστρέφουν στην παιδική ηλικία/ ξεθάβοντας άχραντες λέξεις» («Τα λαβωμένα»). Σ' αυτή τη συλλογή παρατηρούμε ότι το κάθε ποίημα πιάνεται από εκεί που τελείωσε το προηγούμενο, σαν ο ποιητής να ζει με την αλυσίδα των ποιημάτων, την αλυσίδα των γεγονότων και των συναισθημάτων. Ωστόσο, αφήνει ρωγμές για ελπιδοφόρες αναλαμπές. Στρώνει χλοερό τάπητα στη γη «να ξαποστάσουν χωλά τα όνειρα/ που μέλλουν να γενούν οι ανατροπείς».
Η συλλογή Λήθαργος κόσμος, που δίνει και τον τίτλο στην έκδοση, είναι του 1987. Η ίδια θεματική. Τα παιδιά που τρέχουν, που ονειρεύονται, τα παιδιά της Κρέσταινας, η δική του παιδική ζωή, το δικό του ακυρωμένο όνειρο, η φρίκη μέσα στο όνειρο. Μοναδική του έγνοια η «Ειρήνη» αυτή που θα γιατρέψει τις πληγές: «Γι' αυτό σου λέω, Ειρήνη, τις μέρες ντύσε με φιλιά». Μερικά ποιήματα αποτελούν μικρά δραματικά αφηγήματα, ιστορίες που έχουν σημαδέψει τη μνήμη, όπως το αφιερωμένο στον συντοπίτη Τάκη Σινόπουλο ποίημα σε συνέχειες. Ο ένας ποιητής κρατά από τον άλλο, ο Γκρης από τον Σινόπουλο, τον στίχο: «Τι να τα κάνω τα ζώα. Με ζώνουν εξαγριωμένοι στίχοι», είπε. Και εδώ βέβαια οι δυο ποιητές είναι στον ίδιο βαθμό ζωσμένοι με παρόμοιους στίχους.
Τέλος, στις Δεκατρείς φωνές στην Κύπρο, έχουμε δεκατρία μικρά αφιερώματα στους αγώνες, στην εισβολή, στην πράσινη γραμμή, στους νεκρούς, στο φάντασμα της Φαμαγκούστας, στα πουλιά της Αγίας Νάπας, στον πρόσφυγα της ¶χνας (πατρίδα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη), με τις φωνές που βγαίνουν από τη γη, με τον Πενταδάχτυλο που αγκομαχεί, με την πικροδάφνη που θροΐζει τα όνειρα, με τις πέτρες που είναι κορμιά πεθαμένων πολεμιστών περιστεριών, με τα αγέννητα παιδιά αστέρια που θρηνούν. Και η οδυνηρή περιδιάβαση στο πληγωμένο νησί τελειώνει με το δέκατο τρίτο δραματικό: «οχτώ μέρες σε χάιδευα καθώς εραστής, ώσπου είδα στα χέρια μου αίμα», με όσα το αίμα συνυποδηλώνει.
Τα εκφραστικά του μέσα ο Γκρης τα επιλέγει με προσοχή, ώστε να αποδώσει εκείνο που τον πιέζει στην ψυχή. Η περιγραφή, η μεταφορά, η παρομοίωση, η αναφορά σε άλλους ομότεχνους, όλα συμβάλλουν στο τελικό οπτικό-ακουστικό αποτέλεσμα. Παραδείγματα οι στίχοι: «η μέρα κατεβαίνει τον Υμηττό κουτσαίνοντας σαν μαυροφόρα μνήμη», «στην απλάδα κεντημένα μανιάτικα μοιρολόγια κοπετοί στρατοκόπων», «οι στίχοι μου πάνοπλοι αντάρτες», «Στο βάθος των μεγάλων ονείρων τριζοβολάει απέραντος πόνος». Αλλά και οι αναφορές στους άλλους ποιητές και ομοτράπεζους δείχνουν ότι ο Γκρης δεν κρύβεται από τους φίλους. Αντιθέτως, οι στίχοι του κάνουν προσκλητήριο φίλων. Φωνάζουν τους συμποιητές είτε με τον στίχο τους είτε με το όνομά τους. Μικρό παράδειγμα: «Σαν φτερωτό χτυπημένο στη φτερούγα πέφτει το βράδυ» (Σεφέρης: «Σαν ένα πουλί με σπασμένη φτερούγα [...] πέφτει το βράδυ» «A' Hampstead»). Επίσης, «Ο Ρεμπώ και οι άλλοι», όπου ο Ρεμπώ μπαίνει «μπροστά και οι άλλοι πίσω ακολουθούν», όπως λέει και το γνωστό τραγούδι του επαναστατικού Μίκη Θεοδωράκη της νιότης μας. Τα θέματα ποτέ δεν λείπουν και το άσπρο χαρτί είναι πάντα μια πρόκληση: «Ένα άσπρο χαρτί είναι πεδίο ατέλειωτης μάχης· από μέσα του βγαίνει σχεδόν πάντα ζωντανό ένα ποίημα».
Χειμαρρώδης, ασυμβίβαστος, επαναστάτης ρομαντικός και αμετανόητος. Ψυχή που δεν ηρεμεί, ο Ηλίας Γκρης γράφει για να ξορκίσει το κακό παρελθόν.
Εξαιρετική και η μακέτα στο εξώφυλλο του Πέτρου Τσαλπατούρου, με την πατρίδα, τοπίο, μνημείο πεσμένο στο πλάι.
Ο Ηλίας Γκρής κατάγεται από την Κρέσταινα Ολυμπίας. Σπούδασε οικονομικά και από το 1975 άσκησε τη δημοσιογραφία σε διάφορα Μέσα Ενημέρωσης, και κυρίως στην τηλεόραση της ΕΡΤ. Εμφανίστηκε το 1977, και έκτοτε εξέδωσε έξι ποιητικές συλλογές, τρία βιβλία πεζογραφίας, δύο βιβλία δοκιμίων και πέντε θεματικές ανθολογίες. Το 2014 κυκλοφόρησε η συγκεντρωτική έκδοση ΛΗΘΑΡΓΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, 1977-1987, από τις εκδ. Γκοβόστη. Μέρος της ποίησης του Ηλία Γκρή έχει συμπεριληφθεί σε ανθολογίες και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Επιλέξτε νομό για να δείτε τα μεταφορικά του προϊόντος:
* Για πιο ακριβή αποτελέσματα προσθέστε όλα τα προϊόντα στο καλάθι σας και υπολογίστε τα μεταφορικά στην ολοκλήρωση της παραγγελίας. Οι δυσπρόσιτες περιοχές επιβαρύνονται με 2.5€
Ποίηση είναι η εποχή της ανθρώπινης ψυχής, όπου όλοι ξοδεύουν και τίποτα δεν εξαντλείται, μιας και κανείς δεν καταναλώνει. Το χθες δεν απειλείται με εξαφάνιση...
0
Αγορά
